İnsan Gelişiminde Biyolojik

İnsanoğlunun hayat yolculuğu, anne rahminde yumurtanın döllenmesiyle başlar; anne ve babadan gelen genetik programın okunmaya başlamasıyla gelişim süreci devreye girer. Hayat boyu devam eden değişim ve büyüme yedi dönem halinde incelenir. Hamilelik dönemi, doğum, çocukluk, yetişkinlik dönemi, orta yaş dönemi, ihtiyarlık ve ölüm... İnsanın bu gelişme safhalarında genetik programı oluşturan genler, içinde yaşanılan çevre şartları, kazanılan tecrübeler ve alınan eğitimin muhtevası, hep birlikte bu gelişmenin çevreye uyum sağlayacak şekilde olmasını sağlarlar. “Genler davranışımızı ve kişiliğimizi yönlendirmede hangi rolü oynar?”, “Karakterlerimiz sabit midir yoksa biz onları ileride ihtiyaç duyarsak değiştirebilir miyiz?”, “İnsan gelişiminde genetiğin ve çevrenin rolü ne kadardır?” şeklindeki sorulara verilen cevaplar siyah–beyaz olmayıp gri tonlar içermektedir. Herşeyden önce, genler ve çevre, birbirlerinden bağımsız olarak, insan gelişimine ve davranışına ayrı ayrı katkıda bulunmamaktadır. Bazılarının zannettiği gibi, gelişim salt genetik programın okunması değildir. Davranışları kodlayan genler yoktur. Sadece belli davranışların ortaya çıkışına yatkınlık sağlayan belli genlerin kullanım şekilleri veya bunların eksikliği söz konusudur. Bu noktadan insanın genom haritasının tamamen çözülmesi, insanın gelişimini ve davranışlarını çözmek anlamına gelmeyecektir. Genom haritasından elde edilen bilgiler, gelişim hâdisesinde kullanılan malzemelerin bir kısmını oluşturur. İnsanın gelişimi noktasından genler ve çevre bir ham malzeme olup, insanın zihinsel fakülteleri (cüz–i irade, akıl, mantık, değer hükümleri) tarafından hayatı sürdürebilmeyi sağlayacak şekilde işlenir. Genler, davranış desenlerini değil, proteinleri yapar. Gen ve davranış arasındaki bağlantı çok uzaktan ve dolaylıdır. Gelişim üzerine genetiğin ve çevrenin etkileri birlikte olur. Meselâ her bir fert kendi ferdî özelliklerine uygun fizikî ve sosyal çevreleri seçmeye eğilimli olarak yaratılmıştır. Cinsiyet gelişimindeki, motor becerilerindeki ve algılama kabiliyetindeki farklılıklarda gözlendiği gibi, kişinin tecrübeleri, ailesinden miras aldığı genetik etkileri azaltabilir veya artırabilir. Yine ikiz kardeşler, birbirlerinin gelişimini etkileyerek, birbirlerine davranış açısından daha az benzer olmalarını sağlarlar. İnsanın gelişimini düzenleyen kurallar, satranç oyununu düzenleyen kurallara benzetilebilir. Nasıl satrançta 5–10 temel kural olmasına rağmen, bu kuralları kullanarak oynanan satranç oyunları muazzam derecede kompleks olabilmektedir. İnsanın gelişmesi ve davranışları da böyledir. Gelişmeyi düzenleyen sınırlı sayıda temel kural olmasına rağmen, bu kuralların kombinasyonlu kullanım seçenekleri, gelişimi son derece kompleks hâle getirmektedir. Şu anda bilim adamları bu kompleks gelişim ve davranış olayını ortaya çıkaran temel kuralları anlamaya çalışmaktadırlar.